بازدید: 3168 // منبع: // تاریخ: شنبه 12 مرداد 1398

متن کامل:

کنتاکتور (به انگلیسی: Contactor) یک کلید کنترل شونده به صورت الکتریکی است که برای کلیدزنی یک مدار قدرت یا کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد. کنتاکتور شباهت زیادی به رله دارد، با این تفاوت که کنتاکتور برای کاربردهای آمپر بالا به کار می‌رود.

یک کنتاکتور با مداری کنترل می‌شود که سطح قدرت خیلی کمتری از مدار مورد کلیدزنی دارد. برخلاف یک مدارشکن قدرت یک کنتاکتور برای قطع یک جریان اتصال کوتاه استفاده نمی‌شود.

کنتاکتورها در گستره و اندازه‌های مختلفی موجودند. از کنتاکتورهای کوچک با ولتاژ ۲۴V DC که به سادگی در یک دست جا می‌گیرند و توانایی قطع تنها ۱ آمپر را دارند، گرفته تا کنتاکتورهای با پهنا (یا درازای) ۱ متر (یارد) با ولتاژهای چند کیلوولت و آمپراژ چند هزار آمپر.

کنتاکتورها برای کنترل بارهای مختلف الکتریکی اعم از الکتروموتورها، بانکهای خازنی، مدارات روشنایی، گرمکن‌های الکتریکی و سایر تجهیزات الکتریکی استفاده می‌شوند.

 

ساختار

کنتاکتور از چهار بخش اصلی تیغه، بوبین، محفظه(Frame) عایقی و رله حرارتی تشکیل شده است که در ایران شرکت پارس فانال تنها تولیدکننده کنتاکتور محسوب می شود.

تیغه‌اصلی

تیغه‌های هر کنتاکتور به دو بخش تقسیم می‌شود. تیغه‌های قدرت و تیغه‌های فرمان. وظیفهٔ اصلی تیغه‌های قدرت هدایت جریان اکتریکی پس از هر بار تحریک شدن بوبین از خود است. تیغه‌های فرمان نیز همانطور که از نامشان مشخص است برای استفاده در مدار فرمان به کار می‌رود. تیغه‌های فرمان به دو صورت نرمالی باز و نرمالی بسته بر روی بدنه کنتاکتور تعبیه شده‌اند. این تیغه‌ها پس از هر بار تحریک شدن بوبین تغییر وضعیت داده و به حالت عکس تغییر وضعیت می‌دهند.

بوبین

بوبین یک هسته مغناطیسی سیم پیچی شده است که نیروی لازم را برای اتصال فیزیکی کنتاکتهای هادی الکتریسته فراهم می‌سازد.

محفظه

این بخش، برای ایزوله کردن بخشهای هادی و خطرناک کنتاکتور و حفظ جان کسانی که با کنتاکتور سر و کار دارند، به کار می‌رود. جنس محفظه معمولاً از مواد عایق الکتریسیته مانند Bakelite، Nylon ۶ و پلاستیکهای سفت شونده در برابر حرارت است.

تیغه کمکی

تیغه‌های کمکی، تیغه‌های فرمان (آمپر پایین) نرمالی باز و نرمالی بسته می‌باشند که بالای بدنه کنتاکتور و یا در بعضی از مدل‌های آن در کنار بدنه کنتاکتور نصب می‌شوند و بدین ترتیب با هر بار تحریک شدن بوبین کنتاکتور، این تیغه‌ها تغییر وضعیت می‌دهند.

رله حرارتی

معمولاً برای حفاظت از بارهایی که به کنتاکتور بسته می‌شود از رله حرارتی یا بی متال استفاده می‌شود. این نوع رله‌ها در برخی از انواع کنتاکتور بر روی بدنه تعبیه شده‌اند و در انواع دیگر به صورت اختیاری بر روی کنتاکتور بسته می‌شوند. اگر بار بسته شده به کنتاکتور جریانی بیش از حد مجاز از شبکه بکشد رله حرارتی عمل می‌کند و از صدمه زدن به بار الکتریکی جلوگیری می‌نماید

_________________________________________________________________________

 

کنتاکتور ها در تابلو فرمان

کنتاکتورها کلیدهای الکترو مغناطیسی می باشند که مهمترین جزء مدارهای فرمان الکتریکی را تشکیل میدهد موارد استفاده کنتاکتورها امروزه در ماشینهای صنعتی بسیار زیاد بوده و برای راه اندازی و کنترل اکثر ماشینها از کنتاکتور استفاده میشود .مزایای استفاده کنتاکتورها در ازای کلیدها را میتوان بشرح زیر بیان نمود: ۱.کنترل و فرمان از راه دور توسط کنتاکتور اقتصادی تر وایمنی تر است. ۲.از خطرات ناشی از راه افتادن دوباره ماشینهایی که در اثر قطع ناگهانی برق شبکه از کار افتاده است جلو گیری میکند . ۳.توسط کنتاکتور امکان قطع و وصل مصرف کننده از چندین محل عملی میباشد. ۴.امکان مدار فرمان اتوماتیک مقدور است . ۵.با طراحی مناسب میتوان سرعت قطع ووصل مدار رابالابرد . ۶.حفاظت دستگاه ها مناسب تر و مطمئن تر است .

نتاکتور تشکیل شده است از یک مغناطیس الکتریکی که یک قسمت آن متحرک بوده و توسط فنری از قسمت ثابت نگه داشته میشود و یک سری کنتاکت عایق شده را از یکدیگر به آن متصل می باشند و با آن حرکت میکنند.

در قسمت ثابت این مغناطیس الکتریکی فیزیک یک سری کنتاکت دیگر نیز محکم شده است . هنگامی که از سیم پیچ مغناطیسی جریان معینی عبور میکند . کنتاکتهای متحرک توسط نیروی مغناطیسی به کنتاکتهای ثابت فشرده می شوند و در همان حال یک یا چند فنر فشرده شده ویا کشیده می شوند . اما زمانی که ولتاژ قطع شده و یا از حد معینی کمتر شود . نیروی فنرها باعث میشود که این کنتاکتها بطور اتوماتیک از هم جدا شوند.

کنتاکتورهای استاندارد شده دارای سه کنتاکت اصلی برای مدار تغذیه مصرف کننده (اصلی) و چند کنتاکت فرعی برای مدار فرمان است .

کنتاکتورها معمولا قابل تعمیر نمی باشند مگر آنکه قطعات معیوب آن با قطعات سالم کنتاکتور از رده خارج شده دیگری از همان مدل تعویض گردد. از نکاتی که بایستی به آن دقت شود عدم سمباده زدن به پلاتینهای معیوب و استفاده مجدد آنها می باشد چرا که پلاتینها دارای پوششی از نقره و مس می باشند که باعث اتصال بهتر- افزایش طول عمر و جلوگیری از جرقه زنی در هنگام اتصال پلاتینها میگردد و یکی از عوامل اصلی تائین قیمت کنتاکتورها همین لایه می باشد و با از بین رفتن این لایه حیاتی پلاتینها دچار جرقه زنی و عدم اتصال کامل شده و در نهایت  کشیدن جریان اضافی و تحریک کنترل بار و قطع سیستم حفاظتی آسانسور می گردد. در هنگام تعویض کنتاکتورها بایستی به مشخصات کنتاکتور که بر روی پلاک آن حک شده است دقت شود و کنتاکتوری حداقل برابر با مشخصات و توان کنتاکتور معیوب انتخاب نمود و درهنگام تعویض کنتاکتور در برخی از افراد این تصور اشتباه وجود دارد که انتخاب کنتاکتور جدید با چند رنج بالاتراز توان مورد نیاز طول عمر و مدت استفاده از کنتاکتور در تابلوفرمان افزایش پیدا میکند.در صورتی که این کار تنها باعث افزایش هزینه بیهوده و افزایش صدا ناشی از عملکرد کنتاکتور میگردد! چراکه چنین توانی هیچگاه مورد نیاز موتور نمی باشد. و در صورتی که با همان مقدار افزایش هزینه می توان کنتاکتوری با همان مشخصات مورد نیاز موتور و ولی با کیفیت ساخت بالاتر تهیه نمود. از مهمترین تولید کنندگان کنتاکتور میتوان از زیمنس (آلمان)- هیوندا(کره) – الجی(کره) و مثل همیشه نمونه چینی همگی مارکها نام برد.در زیر نیز مهمترین اصطلاحاتی را که بر روی پلاک کنتاکتورها درج میگردد را مشاهده می نمایید.

 

مشخصات پلاك كنتاكتور:
Ith2: جریان دائمی - جریانی است كه می تواند در شرایط عادی از كنتاكتهای قدرت كنتاكتور و در زمان نامحدود بدون قطع عبور نماید.
Ith1: جریان هفتگی (قطع و وصل) - جریانی است كه با اتصال یك بار در هر هفته از كنتاكتهای كنتاكتور بدون تاثیر در كاركرد كنتاكتور عبور نماید.
Ith: جریان شیفتی (هشت ساعته) - جریانی است كه با اتصال یك بار در هر هشت ساعت از كنتاكتهای كنتاكتور بدون تاثیر در كاركرد كنتاكتور عبور نماید.
Ie: جریان نامی - جریان قابل تحمل برای كنتاكتهای اصلی
I1s: جریان اتصال کوتاه - مقدار جریانی است كه كنتاكتها می توانند در زمان اتصال كوتاه تحمل نمایند.
Ve: ولتاژ نامی تحمل تیغه ها - مقدار ماكزیمم ولتاژی است كه كنتاكتهای كنتاكتور در شرایط كار عادی می توانند تحمل نمایند.
Vi: ولتاژ عایقی بدنه کنتاکتور
Vc: ولتاژ

         كنتاكتور داراي سه كنتاكت باز قدرت مي باشد كه با شماره هاي تك رقمي 1 الي 6 مشخص مي شوند

 جریانهای نامی . جریان کار نامی ولتاژ کار نامی و انرژی مصرفی کنتاکتورها (توضيحات تكميلي)

 

جریانهای نامی:

چون کنتاکتهای متحرک با فشار بر روی کنتاکتهای ثابت اتصال پیدا میکنند و سطح

کنتاکتها نیز کاملا صاف نیست لذا سطح تماس آنها یک نقطه کوچک خواهد بود بنا

ـــ بر این در محل تماس دو کنتاکت مقاومت الکتریکی وجود داشته و عبور جریان

با عث گرم شدن کنتاکتها خواهد شد . هرچه زمان عبور جریان از کنتاکتورها بیشتر

باشد کنتاکتهای آن بیشتر گرم میشود  . با توجه به زمان لازم برای وصل بودن کنتاکتورها جریانهای زیر نعریف میشود :

الف ـــ جریان دائمی ( Ith2 )

جریانی است که میتواند در شرایط کار نرمال و در زمان نامحدود و بدون قطع شدن از کنتاکتهای کنتاکتور عبور کرده و به آن صدمه ای نزند و حرارت ایجاد شده در کنتاکتها از حد مجاز تجاوز ننموده .

ب ـــ جریان هفتگی ( Ith1 )

جریانی است که در شرایط کار نرمال و با هفته ای یک بار اتصال میتوان از کنتاکتهای کنتاکتور عبور کرده و در خصوصیات کار کنتاکتور هیچگونه تغییری پیش نیاورد .

ج ـــ جریان هشت ساعتی ( Ith )

جریانی است که با اتصال یک بار در هر هشت ساعت در شرایط کار نرمال میتواند از کنتاکتهای کنتاکتور عبور کرده و تغییری در خصوصیات کار کنتاکتور ایجاد نکند .

جریان کار نامی :

جریان کار نامی یک کنتاکتور جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور را بیان میکند و در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار میباشد .

جریان اتصال کوتاه ضربه ای:

در مدار فرمان و مدار قدرت کنتاکتور باید از وسایل حفاظتی استفاده نمود تا در صورت اتصال کوتاه بلافاصله مدار قطع شود چون در فاصله زمانی اتصال کوتاه تا قطع مدار توسط وسایل حفاظتی از کنتاکتهای کنتاکتور نیز جریان خیلی زیادی عبور میکند لذا باید کنتاکتها تحمل این جریان را در این زمان کوتاه داشته باشند و به یکدیگر جوش نخورده و یا تغییر فرم ندهند .

مقدار ماکزیمم جریان را در لحظه اتصال کوتاه به Is نشان داده و جریان اتصال کوتاه ضربه ای مینامند .

جریان نامی زمان کم ( جریان ۱ ثانیه )

مقدار موثر جریانی را که کلید برای زمان یک ثانیه در حالت اتصال کوتاه میتواند تحمل کند بدون اینکه صدمه ببیند جریان نامی زمان کم و یا جریان یک ثانیه تامیده میشود

ولتاژ های نامی :

الف ـــ ولتاژ کار نامی ( Ue )

مربوط به اتصال دهنده ( کنتاکتها ) بوده و مقدار ولتاژی است که کنتاکتها میتوانند با جریان کار نامی Ie در این ولتاژ مورد استفاده قرار گیرند .

ب ـــ ولتاژ عایقی نامی ( Ui )

استحکام عایقی بین عضوهای اتصالی را مشخص میکند .

ج ـــ ولتاژ تغذیه نامی ( Uc )

ولتاژی است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد و معمولا مقدار آن روی بوبین کنتاکتور نوشته  میشود .

انرژی مصرفی کنتاکتورها :

بوبین هر کنتاکتوری را می توان برای کار با ولتاژهای مختلف طراحی نمود از ۱۲ولت جریان مستقیم تا ۱۵ ولت متناوب و ولتاژهای دیگر .

به علت عبور جریان از بوبین کنتاکتور . کنتاکتور به صورت یک مصرف کننده مقداری توان مصرف کرده و گرم میشود . یک کنتاکتور خوب باید دارای مصرف داخلی کم باشد . برای کم کردن مصرف کنتاکتور میتوان از یک مقاومت که بعد از عملکرد کنتاکتور بابوبین سری شود استفاده کرد . به دو سر این مقاومت تیغه ای از خود کنتاکتور وصل میگردد بعد از اینکه جریان وارد سیم پیچ شد تیغه که قبلا بسته بود باز شده و مقاومت سر راه بوبین قرار میگیرد با آن سری می شود

فرمان با شماره دو رقمي مشخص مي شوند.